Opinie Volkskrant november 2012 :
De economie krijgt andere fundamenten. De overstap naar een duurzaam groeimodel is hard nodig, betogen economen Hans Stegeman, Ruth van de Belt en Danijela Pilij.
Het klassieke groeimodel biedt ons geen enkel perspectief meer
Het maken van ramingen voor de economische groei is geen sinecure. Op basis van zo realistische mogelijke aannames en verwachte ontwikkelingen proberen economen met macro-econometrische modellen een toekomstbeeld te schetsen. Aan de hand van historische verbanden worden in deze modellen lijntjes naar de toekomst doorgetrokken. Het grootste deel van de periode waarop de verbanden in de modellen betrekking hebben, betreft de ‘Grote Matiging’ ofwel de periode waarin de economische omgeving stabiel was en economische groei ook relatief goed te voorspellen was.
De economische omgeving na de ‘Grote Recessie’ van 2009 is echter verre van stabiel, waardoor een aantal verbanden niet langer opgeld doet. Lijntjes kunnen niet in dezelfde mate en manier worden doorgetrokken naar de toekomst als in het verleden. Dit heeft tot gevolg dat prognoses voor economische groei te optimistisch zijn. Onzeker Tot nu toe nam de arbeidsproductiviteit voortdurend toe, mede door technologische vooruitgang. Inmiddels zijn de belangrijkste winsten behaald. Het is onzeker of er een nieuwe doorbraaktechnologie, zoals de informatie- en communicatietechnologie, komt. Ook ontbreekt de komende jaren een stijging van de arbeidsproductiviteit door een hoger opleidingsniveau, omdat het zogenoemde ‘plateau’ van de toename van de kwaliteit van menselijk kapitaal in veel westerse landen bereikt lijkt te zijn. Hetzelfde geldt voor de verdergaande globalisering van productieketens, waarvan Nederland de afgelopen decennia sterk heeft geprofiteerd. Ook de demografische ontwikkeling drukt de economische groei.
Nederland heeft in het verleden geprofiteerd van het ‘demografisch dividend’. In de jaren zeventig betraden veel babyboomers de arbeidsmarkt, en in de jaren negentig steeg de arbeidsparticipatie van vrouwen. Hierdoor nam het aantal inactieve personen fors af en steeg het inkomen per hoofd van de bevolking. Dit dividend verkeert nu snel in een demografische last.
Ook de grenzen die de aarde ons oplegt zullen het groeipotentieel van onze economie beperken. Naast deze structurele factoren vormt de noodzakelijke schuldafbouw door particuliere en private sectoren in de westerse wereld een groeirem. Deze schuldafbouw zorgt ervoor dat een terugkeer naar ‘normale groei’ er hoogstwaarschijnlijk niet snel gaat komen, ook niet als de financiële crisis is opgelost. Hoewel het lastig is om te kwantificeren in welke mate de hiervoor genoemde factoren de toekomstige groei gaan drukken, is de kans vrij groot dat de omvang van de economie per hoofd van de bevolking nauwelijks gaat toenemen. Dit vooruitzicht past in de geschiedenis van economische groei. Historisch gezien is een langdurige periode van economische stagnatie heel normaal. Tot de Industriële Revolutie was er lange perioden nauwelijks sprake van een toename van de economische activiteit. Hoog niveau
Een gelijkblijvende welvaart per hoofd van de bevolking is niet per definitie erg. De welvaart in Nederland bevindt zich op een hoog niveau, waardoor we in een groot deel van onze behoeften kunnen voorzien. Naarmate de welvaart stijgt, worden factoren die niet worden meegenomen in de berekening van het bbp maar wel bijdragen aan het welzijn van mensen, zoals vrije tijd en schone lucht, belangrijker. Bij deze constatering past de overstap naar een duurzamer groeimodel, waarin er aandacht is voor de economische, ecologische en sociale ontwikkeling. Door in te zetten op een dergelijk groeimodel, kunnen niet alleen de behoeften van de huidige generatie veilig worden veilig gesteld, maar worden de behoeften van toekomstige generaties ook niet in gevaar gebracht.
Ons economisch systeem is verre van duurzaam. De overgang naar een duurzamere economie vergt een enorme transitie in de manier waarop onze economie werkt en groeit. Deze transitie kan niet van de ene op de andere dag plaatsvinden; het is een geleidelijk proces. Hoewel een overgang naar een duurzamer economisch model meer welvaart voor toekomstige generaties betekent, zal dit ten koste gaan van economische groei voor de huidige generaties. Maar dit is hoe dan ook nodig. En hoe eerder we er in Nederland mee beginnen, hoe beter het is voor toekomstige generaties. Daarnaast is het ook nu het moment om over te stappen op een ander model. Het ‘klassieke’ economische groeimodel is minder relevant voor ons, en biedt – wellicht nog belangrijker – geen enkel perspectief. En dat is juist wat mensen nodig hebben: perspectief op verbetering van de zaken waar het echt om gaat. En dat is niet zozeer economische groei, maar een prettig en gezond leven.
In grote lijnen ben ik het met de anlyse eens. Waar de opstellers mi te optimistisch zijn is dat zij suggereren dat de ‘transitie’ naar bijvoorbeeld een duurzamer systeem geleidelijk zou kunnen gaan. De geschiedenis leert dat dat vrijwel nooit gebeurt. Bijna altijd verlopen dit soort ‘veranderingen’ schoksgewijs, afgedwongen door rampen/oorlogen/revoluties. Ik zie op dit moment ook nergens tekenen die ‘een trendbreuk’ zouden voorspellen. Integendeel! De wal zal het schip wel weer moeten keren.